مجله بلد دارو
آرتروز چیست؛ علائم و درمان آرتروز
آرتروز چیست؟
آرتروز یا آرتریت (arthritis) یکی از رایجترین بیماریهای مفصلی است. این بیماری بیشتر در سنین بالا دیده میشود، اما ممکن است افراد جوانتر هم دچار آن شوند. در بدن ما، انتهای استخوانها در محل مفاصل (مثل زانو، انگشتها یا لگن) با یک لایه نرم به نام غضروف پوشیده شده است. غضروف مثل بالشتک یا کمکفنر عمل میکند و باعث میشود استخوانها به راحتی و بدون درد روی هم حرکت کنند. در بیماری آرتروز، این غضروف به مرور زمان آسیب میبیند یا نازک میشود. وقتی غضروف کمکم از بین میرود، استخوانها مستقیم روی هم ساییده میشوند. این باعث درد، خشکی و گاهی تورم در مفصل میشود. گاهی پزشکان به آن “ساییدگی مفصل” هم میگویند.
آرتروز چه مفاصلی را بیشتر درگیر میکند؟
آرتروز ممکن است در هر مفصلی رخ دهد، ولی بیشتر در این قسمتها دیده میشود:
- مفاصل انگشتها و دست (آرتروز دست)
- زانوها (آرتروز زانو)
- گردن (آرتروز گردن)
- پایین کمر (آرتروز کمر)
انواع آرتروز
آرتروز انواع مختلفی دارد، بیش از ۱۰۰ نوع!
در اینجا چند نوع رایجتر آن را به شما معرفی میکنیم:
1. استئوآریت (Osteoarthritis):
رایجترین نوع آرتروز است. این نوع از آرتروز بهخاطر فرسودگی و ساییدگی مفاصل در اثر بالا رفتن سن یا استفاده زیاد بهوجود میآید. مفاصل درگیر معمولا یک طرف بدن هستند.
2. آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis):
در این نوع آرتروز، سیستم ایمنی بدن (که باید از بدن محافظت کند) اشتباه میکند و به مفاصل حمله میکند و باعث درد و تورم میشود.مفاصل درگیر اغلب دوطرفه و متقارن هستند.
3. نقرس (Gout):
نوعی آرتروز است که در آن مقدار زیادی اسید اوریک در بدن جمع میشود و کریستالهایی مانند سوزن در مفاصل (معمولاً انگشت شست پا) ایجاد میشود. این باعث درد شدید و ناگهانی میشود.مقدار مصرف زیاد گوشت و پروتئین باعث این بیماری است.
4. اسپوندیلیت آنکیلوزان:
این نوع آرتروز بیشتر ستون فقرات، مخصوصاً قسمت پایین کمر را درگیر میکند و باعث سفتی و درد میشود.
5. آرتریت پسوریاتیک:
این نوع آرتروز در افرادی دیده میشود که بیماری پوستی پسوریازیس دارند. هم پوست و هم مفاصل را تحت تأثیر قرار میدهد.
6. آرتریت نوجوانان (Juvenile Arthritis):
نوعی آرتروز است که کودکان و نوجوانان زیر ۱۶ سال را مبتلا میکند. میتواند باعث درد و تورم مفاصل شود.
علت ابتلا به آرتروز چیست؟
آرتروز زمانی به وجود میآید که غضروف (بافتی که بین استخوانها در مفصل قرار دارد) و بافتهای دیگر داخل مفصل آسیب ببینند یا تغییر کنند. این مشکل فقط به خاطر ساییدگی معمولی مفصل نیست، بلکه به خاطر تغییرات خاصی در بافت مفصل بهوجود میآید که معمولاً بهآهستگی و در طول زمان رخ میدهد. عواملی هستند که میتوانند احتمال ابتلا به آرتروز را بیشتر کنندازجمله:
1. سن بالا: هرچه سن شما بیشتر شود، خطر آرتروز هم بیشتر میشود.
2. جنسیت: زنان،بیشتر ممکن است آرتروز بگیرند، البته دلیلش دقیق مشخص نیست.
3. چاقی: وزن زیاد باعث فشار بیشتر روی مفاصل (مثل زانو و لگن) میشود و همچنین چربی بدن مادههایی تولید میکند که میتوانند باعث ورم و التهاب مفصل شوند.
4. آسیب مفصل: اگر قبلاً به مفصلی آسیب وارد شده باشد (مثلاً در تصادف یا ورزش)، حتی اگر سالها گذشته باشد، احتمال آرتروز در آن مفصل بیشتر است.
5. فشار زیاد و تکراری روی مفصل: اگر شغل یا فعالیتی داشته باشید که مفصلها مدام درگیر باشند (مثل بلند کردن چیز سنگین یا حرکات تکراری)، ممکن است در آینده آن مفصل دچار آرتروز شود.
6. ژنتیک (ارثی بودن): بعضیها از خانواده زمینه آرتروز را به ارث میبرند.
7. شکل غیرطبیعی مفصل یا استخوان: بعضی افراد از بدو تولد مفصل یا غضروف غیرعادی دارند که ممکن است باعث آرتروز شود.
8. برخی بیماریهای دیگر: مثل دیابت یا بیماری به نام هموکروماتوز (که در آن آهن زیادی دربدن تجمع می یابد) میتوانند باعث آرتروز شوند.
آرتروز چه علائمی دارد؟
علائم آرتروز معمولاً به آرامی شروع میشوند و به مرور شدیدتر میشوند.
این نشانهها شامل موارد زیر هستند:
1. درد: مفصلهایی که دچار آرتروز شدهاند، در زمان حرکت یا بعد از آن درد میگیرند.
2. سفتی: مفاصل ممکن است بعد از بیدار شدن از خواب یا زمانی که مدت زیادی بیحرکت بودهاید، سفت شوند.
3. حساس بودن: اگر کمی به مفصل یا اطراف آن دست بزنید یا فشار دهید، ممکن است دردناک شود.
4. کاهش انعطافپذیری: ممکن است نتوانید مفصل را مثل قبل به راحتی و در همه جهتها حرکت دهید.
5. صدادادن یا احساس ساییدگی: ممکن است وقتی مفصل را حرکت میدهید، احساس ساییده شدن داشته باشید یا صدای تقتق یا ترکخوردن بشنوید.
6. تشکیل برجستگی استخوانی: گاهی اطراف مفصل آسیبدیده، تکههای اضافهای از استخوان به وجود میآید که مثل برآمدگی سفت زیر پوست حس میشود.
7. تورم(ورم): ممکن است مفصل متورم شود که معمولاً به خاطر التهاب بافتهای اطراف مفصل است.
تشخیص آرتروز چگونه انجام میشود؟
1. معاینه بدنی:
پزشک یا متخصص هنگام معاینه، مفصل آسیبدیده شما را از نظر داشتن درد ،ورم ،التهاب و توانایی حرکت بررسی میکند.
2. عکسبرداری (تصویربرداری):
برای دیدن وضعیت مفصل، ممکن است پزشک یکی از این روشها را پیشنهاد دهد:
- اشعه ایکس (X-ray):
غضروف خودش در عکس دیده نمیشود، اما اگر غضروف از بین رفته باشد، فاصله بین استخوانها کم میشود که در عکس مشخص است.همچنین اگر زائدههای استخوانی (خار استخوان) بهوجود آمده باشند، در عکس دیده میشوند.
- MRI
این نوع عکسبرداری با میدان مغناطیسی و امواج رادیویی انجام میشود و تصویر دقیقتری از مفصل و بافتهای نرم (مثل غضروف) میدهد. معمولاً برای تشخیص آرتروز لازم نیست، ولی اگر وضعیت پیچیده باشد، میتواند کمک کند.
3-آزمایشها:
- آزمایش خون:
آزمایش خاصی برای تشخیص مستقیم آرتروز وجود ندارد،اما آزمایش خون میتواند کمک کند تا بیماریهای دیگر مثل آرتریت روماتوئید یا نقرس را رد کنند.
- بررسی مایع مفصلی:
پزشک ممکن است با یک سوزن کمی مایع از مفصل بیرون بکشد.این مایع بررسی میشود تا مشخص شود که دلیل درد مفصل آرتروز است یا التهاب، نقرس یا عفونت.
درمان آرتروز
درمان های دارویی آرتروز
نوع دارویی که پزشک برای درمان آرتروز تجویز میکند، بستگی به نوع آرتروز شما دارد. در اینجا چند گروه دارویی رایج برای آرتروز را معرفی میکنیم:
1. داروهای ضدالتهاب موضعی (NSAID)
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی که به آنها NSAID هم گفته میشود، داروهایی هستند که معمولاً برای درمان آرتروز استفاده میشوند.
نوع خوراکی این داروها (که بهصورت قرص مصرف میشوند) ممکن است باعث دلدرد یا مشکلات قلبی شود. اما نوعی از این داروها که روی پوست استفاده میشوند، یعنی NSAID موضعی، خطر کمتری برای معده و قلب دارند. مثل ژل دیکلوفناک و ژل پروکسیکام
این داروها قبلاً فقط با نسخه پزشک در دسترس بودند، اما اکنون میتوان آنها را بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد. مطالعات نشان دادهاند که کرمها و ژلهای ضدالتهاب موضعی میتوانند بهاندازه نوع خوراکی مؤثر باشند.
برای افراد سالمند یا کسانی که نمیتوانند قرص مصرف کنند، داروهای موضعی گیاهی گزینه مناسبی هستند. شما میتوانید این کرمها و ژلها را در صورت نیاز یا بهصورت روزانه برای کاهش درد استفاده کنید. ازجمله این کرم ها می توان موارد زیر را نام برد.
- کرم کپسایسین
کپسایسین مادهای طبیعی از فلفل چیلی است. کرمهای حاوی کپسایسین میتوانند با استفاده روی مفصل دردناک، به کاهش درد کمک کنند. معمولاً نیاز است این کرم چند بار در روز و به مدت چند هفته استفاده شود تا تأثیر آن دیده شود. پس از استفاده، دستان خود را کاملاً بشویید، زیرا این ماده ممکن است باعث احساس سوزش یا گزش شود.
2. داروهای استروئیدی (کورتونها)
این داروها برای کاهش التهاب شدید و درد زیاد استفاده میشوند.میتوانند به شکل قرص یا آمپول تزریقی داخل مفصل مصرف شوند.
که عوارض احتمالی آن به شرح زیراست:
- نازک شدن استخوانها (پوکی استخوان)
- افزایش وزن
- احتمال بروز دیابت
3. داروهای ضد روماتیسمی اصلاحکننده بیماری (DMARDs)
این داروها بیشتر برای آرتریت روماتوئید استفاده میشوند.جلوی پیشرفت بیماری را میگیرند و از آسیب بیشتر به مفاصل و بافتهای دیگر جلوگیری میکنند.
انواع مختلفی دارند، از جمله:
- DMARDهای معمولی
- داروهای بیولوژیکی
- داروهای هدفمند پیشرفته
عارضه جانبی :این داروها ممکن است باعث شوند بدن راحتتر دچار عفونت شود.
درمان های غیردارویی آرتروز
1. فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست (متخصص حرکتدرمانی) به شما تمریناتی یاد میدهد تا:
- عضلات اطراف مفصل قویتر شوند
- مفاصلتان راحتتر حرکت کنند
- دردتان کمتر شود
2. ورزش: ورزشهای سبک و منظم مثل شنا یا پیادهروی هم میتوانند خیلی مفید باشند.
3. کاردرمانی:
کاردرمانگر کمک میکند کارهای روزمره خود را راحتتر و با فشار کمتر روی مفاصل انجام دهید.مثلاً:
- اگر دستتان درد میکند، استفاده از مسواک دستهکلفت راحتتر است.
- اگر زانویتان درد دارد، نیمکت در حمام کمک میکند که مجبور نباشید سرپا بایستید.
4. دستگاه تحریک الکتریکی(TENS):
این دستگاه با جریان برق خیلی ضعیف، عصبها را تحریک میکند تا درد کمتر شود.برای بعضی افراد با آرتروز زانو یا لگن، تسکین موقت ایجاد میکند.
5. تعویض مفصل:
در این عمل جراحی، بخشهای خراب مفصل برداشته میشوند و با قطعات فلزی یا پلاستیکی جایگزین میشوند.
این کار میتواند درد را خیلی کم کند، اما:
- خطر عفونت یا لخته شدن خون وجود دارد.
- مفصل مصنوعی ممکن است بعد از چند سال فرسوده یا شل شود و نیاز به تعویض دوباره داشته باشد.
6. عمل استئوتومی زانو
گاهی وقتها، آرتروز فقط یک سمت زانو را خراب میکند،این موضوع ممکن است باعث شود زانوی شما کج بشود (مثلاً به طرف داخل یا بیرون خم بشود).
در عمل استئوتومی، جراح:
مقداری استخوان را از ران یا ساق پا برمیدارد یا اضافه میکندتا زانو صاف بشودو فشار وزن بدن، به بخش سالم زانو منتقل شود
این کار کمک میکند که درد و آسیب به مفصل کمتر شود.
راهکارهای موثر در کاهش علائم آرتروز
شناخت بیماری و چگونگی کنترل آن بهویژه، تغییر سبک زندگی میتواند نقش مؤثری در کاهش علائم آرتروز داشته باشد. دو مورد از مهمترین اقدامات، ورزش منظم و کاهش وزن در صورت اضافه وزن هستند.
- ورزش
ورزشهای سبک میتوانند به تقویت عضلات اطراف مفاصل و افزایش توان بدنی شما کمک کرده و باعث پایداری بیشتر مفصل شوند. فعالیتهایی مانند پیادهروی، دوچرخهسواری و ورزش در آب (ایروبیک آبی)می تواند کمک کننده باشد. اگر هنگام انجام ورزش با درد جدیدی در مفاصل مواجه شدید، فعالیت را متوقف کرده و با پزشک مشورت نمایید.
- کاهش وزن
اضافه وزن باعث افزایش فشار بر مفاصلی مانند زانو و لگن میشود. حتی کاهش اندکی از وزن میتواند به کاهش درد و فشار روی این مفاصل کمک کند. برای انتخاب روشهای مناسب و سالم کاهش وزن می توانید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
روش های موثر برای کمک به بهبود آرتروز
- حرکات درمانی
تمرینهایی مانند تایچی و یوگا، شامل حرکات ملایم و کششی همراه با تنفس عمیق هستند. این روشها میتوانند به کاهش استرس، کاهش درد و بهبود حرکت مفاصل کمک کنند. از سبکهای ملایم یوگا استفاده کنید وحتما مربی خود را از وضعیت مفاصلتان مطلع کنید. از انجام حرکاتی که باعث درد میشوند، پرهیز نمایید.
- استفاده از گرما و سرما
گرما و سرما میتوانند به کاهش درد و تورم مفصل کمک کنند. گرمای مرطوب به شل شدن عضلات و کاهش درد کمک کرده و سرما نیز میتواند دردهای عضلانی بعد از فعالیت را تسکین دهد و گرفتگی عضلات را کاهش دهد.
- کفی طبی
استفاده از کفیهای طبی میتواند هنگام ایستادن یا راه رفتن، فشار وارد بر مفاصل را کاهش داده و درد را کم کند.
- وسایل کمکی
لوازمی مانند عصا یا واکر میتوانند وزن بدن را از روی مفاصلی مانند زانو یا لگن بردارند. هنگام استفاده از عصا، آن را در دست مخالف پایی که درد دارد نگه دارید.
اگر آرتروز در انگشتان شما وجود دارد، وسایل مخصوص گرفتن و نگه داشتن اشیاء میتوانند فعالیتهایی مانند آشپزی را آسانتر کنند. برای تهیه این وسایل میتوانید با فروشگاههای لوازم پزشکی مشورت کرده یا از پزشکی که به آن مراجعه میکنید راهنمایی بگیرید.
مکمل و داروهای موثر در کاهش علائم آرتروز
مکمل های مختلفی در داروخانه ها موجوداست که می تواند باعث ترمیم مفاصل وهمچنین کاهش درد و تورم آن هاشود.
برای درمان درد مفاصل، محصولات زیادی وجود دارد که میتوان آنها را روی پوست استفاده کرد، مثل کرم، ژل، اسپری یا چسبهای پوستی. برخی از این محصولات را میتوانید بدون نسخه پزشک از داروخانه تهیه کنید. در ادامه چندنمونه از این مکمل و داروها را معرفی میکنیم:
- گلوکزامین و کندرویتین: طبق برخی مطالعات این مکمل های غذایی باعث ترمیم مفاص و کاهش درد و التهاب آن می شوند
- ویتامین دی، کلسیم، امگا ۳: اسیدهای چرب امگا ۳ که در ماهیهای چرب و مکملهای روغن ماهی یافت میشود، می تواند به تسکین درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک کند.
- پمادسالیسیلات: این مواد مشابه همان چیزی هستند که در آسپرین وجود دارد و باعث کاهش درد میشود.
- پمادهای ضددرد با ایجادگرما وسرما: این مواد کاری میکنند که پوست احساس گرما یا سرمای ملایم کند. این حس ممکن است به کاهش احساس درد کمک کند. این مواد معمولاً حاوی منتول یا کافور هستند.
- بیحسکنندهها: این داروها،باعث میشوند پوست ناحیه دردناک بیحس شود. این بیحسی میتواند درد را کم کند.
خلاصه:
آرتروز یک بیماری مفصلی شایع است که به دلیل آسیب غضروف مفاصل ایجاد میشود و باعث درد، سفتی و کاهش حرکت در مفاصل میگردد. این بیماری بیشتر در افراد مسن دیده میشود اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. درمان آرتروز شامل تغییر سبک زندگی، ورزش، کنترل وزن و استفاده از داروها و کرم های گوناگون که در مقاله عنوان شدیا روشهای مختلف برای کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل است.
منابع:
Osteoarthritis. National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases
